We moeten het hebben over AI en productiviteit

Lees je Marks verhalen graag? Meld je dan nu aan voor zijn maandelijkse nieuwsbrief vol verhalen die jou en je onderneming helpen groeien. 

Je hoort en leest overal over AI: Artificial Intelligence. Over kinderen die AI hun huiswerk laten maken, over AI-gegenereerde kunst op basis van bestaand werk van kunstenaars en over computercode geschreven door AI. En tools en bedrijven als OpenAI, Midjourney en natuurlijk ChatGPT klinken je vast ook bekend in de oren.

Dit stuk gaat niet over de nieuwste AI-ontwikkelingen. Ik duik niet in het onderwerp hype versus realiteit en ik ga het zelfs niet hebben over tools. Ik zoom uit om het grotere plaatje te bekijken, want daar wordt het pas echt interessant.

Wat wordt de impact van AI op onze samenleving?

De potentiële impact van AI is enorm. En als we er allemaal van willen profiteren, dan moeten we fundamentele veranderingen in het systeem doorvoeren. Om te kunnen begrijpen waarom de impact zo groot kan zijn, neem ik je mee terug in de tijd.

Tussen de jaren 1870 en 1970 ging de productiviteit enorm omhoog: die werd maar liefst vervijftigvoudigd. Ook verbeterde het welzijn van mensen in die periode.

Voor de meesten was de winst groot:

• Werkweken gingen van 68 naar 40 uur
• De gemiddelde levensduur verdubbelde: van 40 naar 80 jaar
• Er vonden prachtige technologische ontwikkelingen plaats, zoals auto’s, wasmachines, sanitair, verwarming, penicilline, vliegtuigen en elektriciteit
• De veiligheid van werknemers werd 100 keer beter

Al deze voordelen waren vooral merkbaar in de westerse samenleving.

Je zou verwachten dat ook de computer- en smartphone-revolutie en digitaal kenniswerk zouden leiden tot een nieuwe vervijftigvoudiging van productiviteit. En dat was de verwachting ook. Zo voorspelde MIT AI-pionier Marvin Minsky in 1970 het volgende:

Over drie tot acht jaar hebben we een machine met de intelligentie van een gemiddeld mens.

We hadden…

• Nog minder uren kunnen werken
• Kunnen werken hoe, waar en wanneer we willen
• Meer vrijheid en passie in ons werk kunnen ervaren

Die enorme productiviteitsgroei bleef echter uit. De productiviteit nam wel toe, maar de compensatie ervoor niet. Hierover schreef Michael Simmons een uitgebreid stuk dat het lezen waard is.

De productiviteit is sinds de jaren vijftig bijna lineair gestegen, maar de lonen niet. En de voordelen van de toegenomen welvaart komen niet terecht bij de bevolking. Het komt op het volgende neer: de technologische revolutie die we sinds de jaren zeventig hebben gezien, heeft vooral de rijken nog rijker gemaakt. De toegenomen rijkdom is zo terechtgekomen bij de aandeelhouders.

Sinds de jaren zeventig is onze ontwikkeling op meerdere gebieden gestagneerd:

• De prijzen van energie stijgen
• De kosten van de gezondheidszorg stijgen
• Het CO2-niveau stijgt permanent
• Extreme armoede neemt toe

Je vraagt je nu misschien af: hoe is deze geschiedenis van industrialisatie en productiviteit verbonden met AI? Nou, ik zie het potentieel van AI om dit te veranderen. Dat heeft te maken met een Twitter-draadje van Richard Ngo, een van de onderzoekers die werkt bij OpenAI. Hij maakt een lijst met voorspellingen, en dit is een belangrijke:

AI zal elk mens kunnen verslaan op elke computertaak die iemand met een kantoorbaan in tien minuten kan doen.

Ngo’s voorspellingen voelen zeer realistisch aan in vergelijking met de beweringen van andere onderzoekers.

Het belangrijkste wat ik van AI verwacht is een uitbreiding van kenniswerk en de volgende productiviteitsboost voor mensen met een kantoorbaan. Wat de industriële revolutie deed voor handenarbeid, doet AI straks voor de kenniswerker.

Kenniswerkers vormen een kwart van de beroepsbevolking in Nederland. Wereldwijd is dat naar schatting zo’n 20 procent. Een tekst vertalen, gegevens analyseren, computercode schrijven, of zelfs een film maken: het krijgt allemaal een enorme boost in productiviteit omdat AI een deel of al het werk voor je doet. Neem dit voorbeeld:

Boek een kamer in het hotel in Groningen waar ik vorig jaar verbleef, maar dan voor twee dagen, en ik wil deze keer een kamer met uitzicht.

Dat kan AI binnenkort voor je oplossen.

Elke kenniswerker voert dagelijks een heleboel taken in deze categorie uit. In het verleden hebben we gezien dat een boost in productiviteit de levensstandaard enorm verhoogt.

Hier volgt een gedachte-experiment om dit concept tot leven te brengen. Laten we zeggen dat ik een alleenstaande ouder ben die vijf dagen per week werkt om rond te komen. Nu probeer ik boodschappen te doen na mijn werk of op zaterdag. Stel je nu voor dat je tegen een AI-tool zegt: «Dit zijn de vijf maaltijden die ik deze week wil koken, bestel alle spullen die ik nodig heb en zorg ervoor dat:

• Ik de maaltijden in minder dan 20 minuten kan bereiden
• De maaltijden gezond zijn
• Ze geleverd worden door bedrijven die op dit moment de beste prijzen bieden»

Dat is een verhoging van de productiviteit en een verbetering van de kwaliteit van leven. En voor het eerst in de geschiedenis zie ik dit echt gebeuren.

Van aandeelhouderswaarde naar systeemwaarde

Laten we eerlijk zijn. Het is een realistische maar enigszins utopische visie. Want er is één groot probleem. Als we de productiviteit in onze bestaande systemen verhogen, komen de meeste voordelen terecht op dezelfde plaatsen waar ze de afgelopen 50 jaar belandden: bij de aandeelhouders.

In de afgelopen twee jaar heeft de rijkste één procent bijna twee keer zoveel rijkdom vergaard als de rest van de wereld samen. Dat is bizar. Kapitalisme en het systeem dat we gebruiken om organisaties en de rijkdom die ze hebben te beheren, zijn kapot. Als we willen dat productiviteit ons allemaal ten goede komt, moeten we het systeem veranderen. We moeten stoppen met werken aan aandeelhouderswaarde, we moeten toe naar een model dat waarde toevoegt aan het hele systeem. Dat betekent dat we zaken als markten, aandeelhouders, eigendom, aandelen, en misschien wel het belangrijkste: belastingstelsels, moeten herzien.

Bedrijven moeten eerlijke belastingen gaan betalen in de landen waar ze hun geld verdienen. Ja Amazon, ja Apple, ja Shell. Ik kijk naar jullie. Geen belastingdeals meer. Jullie moeten betalen waar je het verdient.

Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat we rijkdom belasten in plaats van arbeid.

Als de geschiedenis ons iets leert, is het dat rijkdom voor enkele uitverkorenen weinig toevoegt aan de samenleving in haar geheel. Ons vermogen om productief te zijn en de voordelen ervan, heeft ons leven sterk verbeterd.

Het is fantastisch dat AI ons de volgende boost in productiviteit brengt, maar we moeten het systeem veranderen als we willen dat de samenleving er als geheel van profiteert.

Dit stuk is onderdeel van een blogserie over AI, de andere verhalen lees je via de links hieronder:

• De toekomst van AI: van ChatGPT en AutoGPT naar een persoonlijke AI-assistent

• Dit is waarom AI de mens niet gaat vervangen

• Dit zijn de belangrijkste denkfouten in het AI-dilemma