‘Beleidsnotitie van de Minister van Onderwijs’

Inleiding

Neemt het Kabinet de juiste maatregelen om onze economie weer op gang te helpen? Dat is de vraag die VNO-NCW Noord stelt tijdens het jaarlijkse Prinsjesdagdiner, waar Noordelijke ondernemers de Miljoenennota bespreken. Dit jaar in de vorm een zakenkabinet waarin ondernemers een ministerrol op zich nemen. Ik vervul de rol van Minister van Onderwijs en in aanloop naar het diner hoort daar een beleidsnotitie bij.

De banen van morgen

Op dit moment leiden we mensen op voor de banen van nu, maar de wereld verandert en hij verandert snel. Binnen 20 jaar is 40 tot 50% van de huidige banen verdwenen, met dank aan innovatie en technologie. Er komt volgens de prognoses maximaal 10% voor terug. De rol van werk in een mensenleven en in de maatschappij zal ook veranderen. Een vaste baan, een contract voor onbepaalde tijd, een loopbaan waarin je elk jaar een beetje meer gaat verdienen – dat zijn straks zeldzaamheden. De ‘loopbaan’ van de meeste mensen zal meer de vorm krijgen van een verzameling gelijktijdige en elkaar opvolgende projecten. Daarvoor zal je vaak weer nieuwe vaardigheden moeten aanleren. Helaas hoor je de politiek daar niet over en dat gaan we in het Noorden veranderen.

Stoppen met opleiden

We stoppen met opleiden en we gaan leren omgaan met verandering. ‘Opleiden’ wordt daardoor ‘begeleiden’. Een leestip daarbij is het boek ‘Generatie Z’: ken ze, begrijp ze en inspireer ze voor een beter leven. Dan krijg je natuurlijk de eeuwige «dat-kost-meer-tijd-en-dus-meer-geld-discussie» en die wil ik gelijk ontmantelen. Als je techniek slim inzet, kun je meer doen met minder. Bovendien kun je je afvragen of kennisoverdracht nog de core business is. Kennis is inmiddels overal en altijd toegankelijk. Ik pleit daarom voor minder tijd aan one-way overdracht en meer tijd aan begeleiding en samen vaardigheden ontwikkelen. Efficiënter en leuker!

Talentontwikkeling vanaf je vierde

Ik vind ook dat we meer moeten doen met talentontwikkeling en succesbeleving. Een aantal voorbeelden:

Succesbeleving

In november is de klas bezig met lesstof X. Kobus heeft er wat moeite mee en aan het eind van de maand wordt getoetst of de klas X beheerst. Kobus beheerst het niet en wordt daarvoor gestraft met een onvoldoende. In december valt het kwartje bij Kobus. Hij heeft X nu onder de knie. Hij is hartstikke trots! Maar wat gebeurt er? Hij wordt weer gestraft met een onvoldoende. In december werd er namelijk van hem verwacht dat hij lesstof Y beheerste. Zal Kobus het op school ooit leuk vinden en gemotiveerd zijn om te leren?

Talentontwikkeling

Mijn collega’s gaan gelukkig naar hun werk, omdat ze de dingen doen die ze leuk vinden en waar ze goed in zijn. Door de ruimte te krijgen om zich te ontwikkelen, worden ze steeds beter in hun werk en bovendien is het leuk om dingen te doen waar je goed in bent. Een mooie vicieuze cirkel.

De talenten van mijn zoon en dochter

Mijn dochter is sterk en wordt gelukkig van het begeleiden van andere kinderen, dan straalt ze. Geef haar binnen het onderwijs de ruimte die talenten te ontwikkelen.

Mijn oudste zoon straalt als hij mag optreden; lichtjes in zijn ogen van plezier. Daar moet dat mannetje dus meer mee kunnen doen.

Meer aandacht voor waar je goed in bent en wat je leuk vindt (vaak valt dat samen) en minder voor de cijfers.

Ik denk dat je het aantal schoolverlaters, vooral binnen het MBO, drastisch terug kunt dringen als je ze de ruimte geeft om ondernemend te zijn, dromen te hebben en daarin niet komt met een top down, maar bottom up manier van begeleiden. Leer jongeren om zich zaken eigen te maken, talent te koppelen aan vaardigheden en dat dit een levenslang proces is.

Oh ja, dat we talenten moeten ontwikkelen en moeten leren omgaan met verandering geldt ook voor het kind in jou.

Je ziet in deze korte video een hoop terug van een prachtige TED talk van Ken Robinson. Heb je de tijd, kijk deze dan!

Leuk bedacht, waar starten we morgen mee?

Waar zit de kennis?

Als we willen leren omgaan met verandering, moeten we nieuwe dingen kunnen leren. Internet geeft ons toegang tot een wereld aan diepgaande kennis. De Amerikaanse topuniversiteit Stanford zet bijvoorbeeld alle lessen online. Op EDX vind je bijdragen van Harvard en van onze eigen TU in Delft, inclusief inhoudelijke reviews van de vakken.

De kennis is er dus. Wat is de volgende stap?

Welke facetten moeten we ondervangen

Als ik ga hardlopen doe ik dat vooral als ik een wedstrijd in de agenda heb staan. Met een hardloopmaatje of coach maak ik een trainingsschema. Om te meten hoe ik me ontwikkel, gebruik ik een sporthorloge en smartphone apps die mijn voortgang bijhouden. Mijn coach en loopmaatjes hebben inzicht in mijn voortgang en kunnen erop reageren. Als die coach me dan periodiek ook nog eens persoonlijk begeleidt, kom ik tot een topprestatie.

Daar zitten zeven aspecten in:

• Ik weet wat ik wil ontwikkelen.
• Ik heb een deadline.
• Ik heb een planning.
• Ik word daarbij gecoacht.
• Ik heb een stok achter de deur, in de vorm van mijn coach en mijn loopmaatjes.
• Ik gebruik techniek om het te ondersteunen.
• Ik krijg positieve feedback van zowel de coach, de loopmaatjes, als in de vorm van een prestatie.

Het noordelijke ontwikkelfonds

Deze aspecten moeten we vertalen naar talentontwikkeling voor een kenniseconomie. Wat past daar beter bij dan een noordelijk ontwikkelfonds? Dat ontwikkelfonds regelt goed internet in de gehele regio (stads-WiFi e.d.). Ook kun je een laptop en coaching toegewezen krijgen. We ontwikkelen hiervoor geen nieuwe technologie, netwerken, platformen of site want alles bestaat online al en veel daarvan gebruiken we nu al bij de verschillende noordelijke opleidingsinstituten.

We beginnen snel, klein en eenvoudig. We leren snel en we schalen snel succesvol op. Dit kost weinig, doet veel en ik zal beginnen met een IT-thema, want daarvoor hebben we in het noorden op dit moment de meeste banen en die banen zijn futureproof.

En het basisonderwijs?

Durf naar nieuwe systemen te kijken

In 2013 zijn er zeven Steve Jobs scholen gestart. Dit «onderwijs voor een nieuwe tijd» heeft in het Noorden weinig aandacht gekregen. Wellicht is het onze noordelijke nuchterheid, maar dit zou ik in een systeem dat zo snel verandert graag aan de kant gooien voor iets dat zo belangrijk is als onze kinderen.

Meer ruimte voor talentontwikkeling in tijd en inhoud

Ik denk dat talentontwikkelprogramma’s eenvoudig te implementeren zijn, maar wel de ruimte moeten krijgen in het bestaande systeem. Als ik een jaar op wereldreis wil met de kinderen, dan krijg ik een boete met dank aan de leerplichtwet. Ik weet zeker dat ze in dat jaar meer leren dan op school: talen, omgaan met andere mensen en culturen, verandering.

Allemaal waardevol in de wereld van morgen. De wereld verandert, werktijden veranderen, maar mijn kinderen moeten om 8.15 uur op school zijn en zijn om 12.00 uur vrij, om vervolgens om 13.00 uur verder te gaan tot 15.00 uur. Behalve op woensdag en vrijdag, dan slaan we de middag over. Sport, muziek en andere talentontwikkeling doen we buiten schooltijden. De wereld op zijn kop.

Wat zegt onderzoek?

«Bezien vanuit het onderwijsrendement bestaat een optimaal schoolrooster uit:

• Tussen 9 en 10: op gang komen en korte herhaling of overhoring leerstof vorige dag
• Tussen 10 en 12: nieuwe leerstof
• Tussen 14 en 16: verder uitdiepen nieuwe leerstof.»

Als dit wetenschappelijk is aangetoond, dan zou ik me ervoor inzetten om binnen een jaar alle basisscholen in het noorden open te laten zijn van 8 tot 18 en dat je je kinderen kunt brengen tot 9:00 en halen vanaf 16:00. Talentontwikkeling in de vorm van zingen, dansen en sporten mag dan ook rustig binnen die schooltijden.

Aanpassing leerplichtwet

«Het doel van de leerplichtwet is dat jongeren zo goed mogelijk worden toegerust met kennis en vaardigheden die zij nodig hebben om een zelfstandige plek in de samenleving te verwerven. Een afgeronde schoolopleiding is daarvoor een eerste vereiste.»

Los van of je het hier inhoudelijk eens bent, zijn kennis en vaardigheden niet gebonden aan lestijden. Een dagje dierentuin met de kinderen op dinsdagmorgen en Noorderzon theaterles op maandagmiddag of zelfs een familiereis van drie maanden is voortaan toegestaan.

Nog meer?

Er zijn nog genoeg andere ideeën die ik graag verder zou uitwerken.

• De introductie van het meester-gezel systeem.
• Volwaardige integratie van onderwijs en bedrijfsleven vanaf de basisschool.
• Succesvol leren falen en het temperen van externe verwachtingen.
• Middelbare schoolduur verlengen tot je 21ste.
• Stage lopen bij vervolgonderwijs instellingen en bedrijven die je leuk vindt verplicht stellen voor basis- en middelbaar onderwijs.
• De rol en opstelling van ouders ten aanzien van opvoeding, al dan niet binnen het onderwijsstelsel.
• Meer interactie tussen de ouders. Zowel rond onderwijs als in de privésfeer, want we lopen allemaal tegen dezelfde zaken aan.

Et cetera, et cetera, maar dat doen we volgend jaar…

Tot slot: een waarschuwing

Het zou zo kunnen zijn dat kinderen en ouders die met talentontwikkeling bezig zijn gelukkiger en gezonder zijn en meer en duurzaam kunnen bijdragen aan de maatschappij en kenniseconomie. Dit kan leiden tot meer welvaart en mocht dit gebeuren, dan bied ik daarvoor nu alvast mijn excuses aan.

Een grote PS

Dit stuk heb ik niet alleen geschreven. Heel veel mensen leverden input, verbeterden en verrijkten dit publieke schrijven en die wil ik hierbij hartelijk danken!